De economie is in 2017 stevig aangetrokken en de bedrijven in onze stad en regio draaien uitstekend. Er wordt flink gebouwd en geïnvesteerd in Eindhoven. Met het met aanbieden van de Brainport Nationale Actieagenda aan de Tweede Kamer is in 2017 een eerste invulling gegeven aan de erkenning van ‘mainport’ van de Nederlandse economie en hebben we zicht gekregen op een eerste rijksbijdrage voor de knelpunten in ons vestigingsklimaat. Het gaat dus goed met de stad en met veel Eindhovenaren. En wie het zelf niet redt of een vangnet nodig heeft, hanteren wij het uitgangspunt dat iedereen de zorg moet krijgen die er nodig is. Tegelijkertijd kampt de gemeente met grote financiële opgaven in met name het sociaal domein. We hebben het nodige bereikt, maar we zitten in een spagaat. Aan de ene kant is er de noodzaak tot het terugdringen van de financiële tekorten en het terug op peil brengen van het weerstandsvermogen en aan de andere kant zijn de kansen en de noodzaak tot investeren in de toekomst nog nooit zo groot geweest.

Met deze jaarrekening sluiten wij onze coalitieperiode af. Met Expeditie Eindhoven hebben we in 2014 een ambitieus, innovatief en sociaal akkoord neergelegd waar wij de afgelopen jaren vol overtuiging uitvoering aan hebben gegeven. We hebben gewerkt vanuit de overtuiging dat we als overheid onze rol moeten spelen als één van de vele partijen die bijdragen aan de ontwikkeling van onze stad en het welzijn van haar inwoners. Tegelijkertijd zijn we als gemeente ook een partij die op belangrijke punten het verschil maakt en die staat voor de borging van het publiek belang in een snel veranderende wereld.

Ook in 2017 hebben we dat op een aantal punten gedaan. Met name het samenbrengen van de twee snelheden in de stad is een belangrijke drijfveer geweest. Bijvoorbeeld door harde eisen te stellen aan het percentage sociale huurwoningen en middeldure huur op beeldbepalende gebiedsontwikkelingen in de stad. We hebben sterker ingezet op het bevorderen van diversiteit in onze eigen organisatie en bij onze verbonden partijen. Een zaak van lange adem, maar waar betekenisvolle stappen zijn gezet met onder andere het onderzoek van de Universiteit van Tilburg en het invulling geven aan de aanbevelingen hiervan. Blijvende inzet op social return, duurzaamheid en innovatie bij inkoop en aanbesteding stimuleert de markt om tot andere oplossingen te komen en levert een bijdrage aan de inclusiviteit van de arbeidsmarkt. Een ander voorbeeld van het verschil maken is dat wij op nationaal en Europees niveau het voortouw nemen door de in onze living labs ontwikkelende spelregels voor de digitale infrastructuur breed uit te dragen en daarmee de waarborgen te bevorderen die ervoor zorgen dat het belang van onze inwoners centraal staat in de steeds digitaler wordende wereld. We delen onze kennis en ervaringen en schalen deze op, ook omdat we beseffen dat je alleen niet opgewassen bent tegen Googles, Ubers en Facebooks van deze wereld. Dat vraagt actie op Europees niveau en we benutten ons Europees netwerk daarvoor.

We hebben namelijk in de loop der jaren– zeker gezien de grootte van de stad – een invloedrijke positie weten op te bouwen in de Europese arena. Deze positie zetten we in om Europees beleid te beïnvloeden in relatie tot onze prioriteiten, het bevorderen van de waarden die we belangrijk vinden en om de uitvoering van onze lokale opgaven te versterken en te versnellen. We gebruiken bijvoorbeeld de financieringsmogelijkheden van Europa om te investeren in onze opgaven. Het Europese project UnaLab levert bijvoorbeeld een bijdrage aan het klimaatbestendig maken van de binnenstad. Met onze inzet op het binnenhalen van een Knowledge en Innovation Center op het gebied van stedelijke mobiliteit willen we onderzoek en ondernemerschap bij elkaar brengen om te werken aan vernieuwende oplossing op het gebied van slimme mobiliteit. De slimme oplossingen die hier en in andere Europese steden ontwikkeld worden, willen we delen en opschalen door ons in te zetten voor het ontwikkelen van het zogenaamde LAB van Eurocities. Als voorzitter van het Eurocities Knowledge Society Forum participeren we ook actief in het Digital transition partnership van de Urban Agenda zodat we onze opgaven op het gebied van digitalisering kunnen versnellen door samenwerking met Europese partners, onder andere door betere regelgeving, betere toegang tot financiering, maar ook door concreet dingen te doen.

In 2017 zagen we een stevig herstel van het economisch klimaat. Er wordt weer volop gebouwd in de stad en dit heeft ook gezorgd voor een flinke (eenmalige) meevaller in ons grondbedrijf. Eindhoven mag zich verheugen en grote en groeiende belangstelling van ontwikkelaars, investeerders en beleggers en we zien de druk op de markt en daarmee bijvoorbeeld de krapte op de woningmarkt toenemen. Niet voor niets hebben we daarom in 2017 een woningbouwoffensief aangekondigd om te zorgen dat iedereen die in Eindhoven wil wonen daar een plek kan vinden die bij hem past. Naast de realisatie van lopende projecten hebben gebiedsontwikkelingen Deken van Somerenstraat en de VVV-locatie vorm gekregen. Dit hebben we in samenspraak met de buurt en met oog voor meerwaarde voor het omliggende gebied door inzet op aantrekkelijke plinten en toegankelijke openbare ruimte in de markt gezet. Deze manier van werken is vastgelegd in 2017 vastgestelde nieuwe Nota Grondbeleid. Hiermee kunnen we niet alleen investeringen in de stad beter vormgeven, maar kunnen we echt sturen op het toevoegen van meerwaarde in de brede zin.

Daarnaast hebben we het woningbouwoffensief voorbereid. Daardoor kunnen in de komende jaren versneld woningen gerealiseerd worden om verdere oververhitting van de woningmarkt te voorkomen. Verder hebben we heel wat wijken en buurten opgefleurd met de ‘smile factor’ en onze ‘Tunnelvisie’: leuke, grappige en uitnodigende aankleding van de openbare ruimte. We bouwen daarnaast hard aan het realiseren van goede onderwijshuisvesting. Er worden de nodige nieuwe en getransformeerde schoolgebouwen opgeleverd of zitten inmiddels concreet in de pijplijn. Ook dat is een investering in de toekomst van de stad.

Met District-E maken we op de VVV-locatie een eerste stap met het realiseren van een aantrekkelijk en herkenbaar Eindhovens visitekaartje op een beeldbepalende plek in de stad. Herkenbaar Eindhovens omdat er veel oog is geweest voor inclusiviteit (wonen voor iedere beurs), duurzaamheid en een uitnodigende openbare ruimte: een plek voor iedereen met een innovatieve uitstraling. Het is een eerste stap van de uitwerking van het gebiedsconcept ‘Eindhoven Centraal’. In samenwerking met rijk en provincie is dit gebiedsconcept vastgesteld als basis onder de ontwikkeling van het centrum. Vervolgens is in het BO MIRT de 'Internationale knoop XL' als eerste majeure gezamenlijke opgave geaccordeerd. Naast District-E zijn hierin de herinrichting van het busstation Neckerspoel en een kwalitatieve verdichting op Fellenoord belegd. Om de verschillende ontwikkelingen in de binnenstad in samenhang te blijven zien en te zorgen voor een kwaliteitsimpuls is in 2017 met Winy Maas een nieuwe supervisor aangetrokken voor het centrum.

Een aantrekkelijke binnenstad betekent ook dat deze ontwikkeld wordt met de gezondheid van de bewoners en bezoekers in het achterhoofd. Aandacht voor de kwaliteit van de lucht, het voorkomen van geluidsoverlast, wateroverlast bij een veranderend klimaat en hittestress is een noodzakelijke randvoorwaarde voor deze ontwikkelingen. Sowieso hadden ook in 2017 klimaat, duurzaamheid en gezonde verstedelijking onze bijzondere aandacht. We hebben een integraal uitvoeringsprogramma opgesteld waarin een groene openbare ruimte, maatregelen voor klimaatadaptatie en gezond leven in de stad in samenhang in beeld zijn gebracht. Dat gaat helpen om de focus en de samenhang tussen deze onderwerpen en de integrale samenhang met ruimtelijk-infrastructurele ontwikkelingen te bevorderen.  Als uitwerking van het Klimaatplan 2016-2020 is de Klimaatbegroting 2018 opgesteld, evenals een plan van aanpak Circulaire Economie. Ook is er een Agenda Emissieloze mobiliteit ontwikkeld met maatregelen die de komende jaren een bijdrage moeten leveren aan de vastgestelde klimaatdoelstellingen. Met de woningcorporaties is gewerkt aan een duurzaamheidspact gericht op CO2-reductie van corporatiewoningen.

Om het ergste knelpunt in luchtvervuiling aan te pakken (en daarmee ook te voorkomen dat de bouwactiviteiten in de stad geblokkeerd worden) is een andere inrichting van de Vestdijk noodzakelijk. Een inrichting die ervoor zorgt dat doorgaand verkeer ontmoedigd wordt om over de Vestdijk te rijden. We hebben dit gekoppeld aan een kwaliteitsimpuls voor de openbare ruimte en het vergroten van de aantrekkelijk van de binnenstad voor langzaam verkeer. Daarnaast nemen we maatregelen voor klimaatadaptatie mee. We combineren de definitieve inrichting namelijk met de realisatie van een groot deel van de noodzakelijke waterberging voor de binnenstad. Uiteraard zijn er rondom een dergelijk project veel belanghebbenden en de nodige onzekerheden. Met onze designaanpak zijn we aan de slag gegaan om tot oplossingen te komen die recht doen aan de vele belangen. En we hebben vooruitlopend op de definitieve inrichting een proefopstelling (een prototype) gemaakt om te onderzoeken wat de effecten zijn. Ons eerste beeld is dat deze ingreep, naast een aantrekkelijkere en meer klimaatbestendige binnenstad, daadwerkelijk zorgt een gezonder leefklimaat in dit gebied.

Het voorkomen van overlast en onveiligheid in de directe woonomgeving is net als het tegengaan van de vervlechting van de onder- en bovenwereld onlosmakelijk verbonden met de kwaliteit van leven in de stad. In 2017 is onder andere nog meer ingezet op het tegengaan van ondermijnende criminaliteit als belangrijk onderdeel van het nieuwe beleidskader Veiligheid. Ondermijnende criminaliteit bestaat uit alle vormen van criminaliteit die een bedreiging zijn voor de integriteit van onze maatschappij. Er is een begin gemaakt met het verder versterken van onze informatiepositie (intelligence) en de integrale, projectmatige aanpak van ondermijning. Onder ander door het oprichten van een gemeentelijk team daarvoor. Het verbreden van het Bibob-instrument past daar ook bij. De toepassing is in 2017 verbreed naar taxivergunningen (TTO-vergunningen).

Ter versterking van het vestigingsklimaat is eind 2017 gestart met de bouw van het eerste cluster van de Brainport Industries Campus (BIC). BIC richt zich op hightech toeleveranciers, waarmee de Nederlandse industrie internationaal vooroploopt. De manier waarop BIC high tech maakbedrijven samenbrengt in de groene campus van 200 hectare gebeurt nog nergens in Europa. In feite werkt de hele high tech toeleverketen, van kleine start-ups tot multinationals, samen in één grote ‘Fabriek van de Toekomst’ op één locatie en daarmee is de BIC een nieuwe parel van de ketting van Brainport Eindhoven. We hebben uiteraard ook oog voor bestaande bedrijventerreinen. Met de BOM en de gemeenten in het Stedelijk Gebied zorgen we voor een investeringsimpuls van €8 miljoen in bestaande bedrijventerreinen met het in 2017 ontwikkelde Regionaal Fonds Werklocaties.

In 2017 zijn belangrijke stappen gezet om recht te doen aan de positie van de regio Eindhoven als één van de motoren van de Nederlandse economie. Op 5 april 2017 hebben we met aanbieden van de Brainport Nationale Actieagenda aan de Tweede Kamer invulling gegeven aan de erkenning van ‘mainport’ van de Nederlandse economie. Deze Brainport Nationale Actieagenda richt zich op het aantrekken van talent, kennis, ondernemerschap en vestigingsklimaat (inclusief inzet op voorzieningen op het gebied van sport, design en cultuur): een aantrekkelijke regio van nationaal belang waar het ook fijn wonen en werken is en passend bij het DNA van Eindhoven.

Daarna is met veel partners in de triple helix met succes ingezet op een goede positie in het Regeerakkoord. Het Regeerakkoord was daarmee ook een directe aanleiding om aan de slag te gaan om een eerste Rijksbijdrage voor de regio Eindhoven te verwerven. In het Regeerakkoord is namelijk sprake van een speciaal budget van 950 miljoen euro voor ‘urgente opgaven’, Brainport Eindhoven is een van de 6 regio’s die is genoemd om op dat budget aanspraak te maken. Tot eind 2017 is dan ook vol ingezet op het indienen van de Brainport-propositie voor de zogenoemde ‘Regio-enveloppe’ van het Kabinet. Het resultaat van die inzet is in maart 2018 bekend gemaakt en betreft een rijksbijdrage van 130 miljoen op een investeringsprogramma van 370 miljoen als eerste stap om urgente knelpunten op te lossen. De verdere uitwerking van het Actieagenda en het vormgeven van een duurzaam partnerschap met het Rijk zal in 2018 verder zijn beslag moeten krijgen.

Helaas werd Eindhoven in 2017 ook op een ander gebied landelijk nieuws. We kregen namelijk te kampen met een schok: het instorten van de parkeergarage bij Eindhoven Airport. Door goede samenwerking tussen gemeente, Eindhoven Airport, onderzoekspartijen en derden is deze situatie op adequate wijze geanalyseerd en beheersbaar gehouden.

Een ander zorgelijk punt blijft de financiering van de opgaven in het sociaal domein en het beheersbaar maken van de tekorten op met name jeugd, begeleid- en beschermd wonen en participatie. Positieve ontwikkelingen zagen we op het terrein van de bijstandsontwikkeling, waar een trendbreuk is gerealiseerd in de bestandsontwikkeling en onze gemeente het inmiddels ook in vergelijkend perspectief uitstekend doet. We hebben in het afgelopen jaar hard gewerkt aan maatregelen om de uitgaven te beteugelen. We hebben kritisch gekeken naar het aantal aanbieders en de gehanteerde tarieven. Contracten zijn aangescherpt en we hebben afscheid genomen van een aantal aanbieders. Met de ontwikkeling van de producten-diensten-catalogus hebben we meer transparantie aangebracht in de uitgaven van de voorzieningen en we hebben gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe producten die beter aansluiten op de vragen van mensen tegen lagere kosten. Maar ondanks dat we stevig gestuurd hebben en het maatregelenpakket in 2017 zeker effect heeft gehad, hebben we niet kunnen voorkomen dat we het jaar slechter af hebben gesloten dan voorzien. Voor 2017 hebben we door stevige bijsturing na en eenmalige meevallers in het grondbedrijf en gemeentefonds bereikt dat we maar een beperkt beroep op ons weerstandsvermogen hoeven doen.

Dit betekent geenszins dat de problemen opgelost zijn. Op het gebied van Jeugd hebben we te maken met het brede landelijke beeld dat veel gemeenten kampen met het feit dat er onvoldoende middelen hiervoor beschikbaar zijn.
Op het gebied van beschermd wonen hebben we, zoals boven aangegeven, in 2017 als onderdeel van het maatregelenpakket door andere contractering de groei van de kosten kunnen beheersen met oog voor de belangen van de cliënten. Ook trekken we meer dan in het verleden samen op met WIJEindhoven. Er gebeuren op inhoud veel goede dingen. Er is op het gebied van jeugd bijvoorbeeld ingezet op betere ondersteuning voor gezinnen, onder andere door versterking van de opvoedkracht. Voorkomen is beter dan genezen. Ook hebben we meer inwoners en huishoudens dan ooit hebben kunnen ondersteunen in hun zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie, maar dat heeft onder de huidige omstandigheden wel financiële consequenties. En ons heeft beleid juist als oogmerk dat door versterking van eigen kracht en samenkracht minder mensen een beroep op ondersteuning moeten doen. De beweging van de (dure) 2^e lijnszorg naar 1^e lijn en ondersteuning door eigen netwerk of voorzieningen in de buurt komt dus nog onvoldoende op gang, net als het goed grip krijgen op de toegang. We blijven vol inzetten op de uitvoering van het maatregelenpakket, maar in de komende periode zullen ingrijpendere keuzes gemaakt moeten worden. Binnen de huidige kaders gaat het namelijk niet lukken.

Na het vaststellen van de Sportvisie is in 2017 het uitvoeringsprogramma door het college vastgesteld. Met het uitvoeringsprogramma is er een concrete vertaling gemaakt van de Sportvisie naar doelen en projecten.  Het uitvoeringsprogramma geeft een brede invulling aan de waarde van sport.  Zo wordt er zowel ingezet op het ontwikkelen van de sportverenigingen, het (urban) sporten en bewegen in de openbare ruimte als de waarde van sport en bewegen in de wijken. Sport groeit op die manier uit tot een volwassen programma dat op vele manier een bijdrage levert aan een vitale en aantrekkelijke stad.  De eerste belangrijke mijlpalen waren het vaststellen van het Totaalplan Voetbal en het raadsbesluit voor omvorming van de Tongelreep.

Op het gebied van onze gemeentelijke bedrijfsvoering zijn in 2017 flinke verbeterstappen gezet om steeds beter in control te komen. Onder andere door de invoering van maandelijks afsluiten en het versterken van financiële en managementinformatie kan beter en scherper gestuurd worden. We hebben goed zicht op zaken als inhuur en de ontwikkeling daarin. We geven voortvarend invulling aan de aanbevelingen in de management letter van de accountant en dat blijkt onder andere uit dat we vanaf de Turap actief gestuurd hebben op kostenbeheersing en (waar mogelijk inkomstenvergroting).

Daarnaast zijn zichtbare stappen gezet op het gebied van de gemeentebrede inkoop, informatiebeveiliging en de verbetering van de privacy met het oog op het in mei 2018 van kracht worden van de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Punt van aandacht blijft de verbetering van de kwaliteit van de begrotingsindicatoren. Er wordt nog teveel gerapporteerd over effecten waar we nauwelijks invloed op hebben. Daarmee komt de sturende rol onvoldoende uit de verf. Wij hebben de organisatie opgedragen om voor de begroting 2019-2022 daar kritisch naar te kijken, mede naar aanleiding van de bevindingen van de commissie Analyse Begroting en Verantwoording (ABV).

Al met al kijken we met een gemengd gevoel terug op het afgelopen jaar. Het gaat in het algemeen goed met de stad en haar inwoners. En waar het niet goed gaat zijn we in staat om de hulp te bieden die mensen nodig hebben. Er zijn mooie resultaten bereikt in 2017 en met de Brainport Actieagenda en de eerste toekenning uit de regio-envelop, hebben we een kantelpunt bereikt in de nationale positie van (de regio) Eindhoven. En tegelijkertijd blijven we kampen met een forse financiële opgave, die deels voortkomt uit landelijke beleid maar voor een groot deel lokale oorzaken kent. We hebben veel van onze ambities uit Expeditie Eindhoven gerealiseerd en er ligt een basis voor de toekomst. Maar de huidige overschrijdingen en de bijbehorende vooruitzichten leiden er wel toe dat er nog een forse bijsturingsopdracht ligt voor de nieuwe coalitie om de financiën weer in de grip te krijgen.